Woda siarczkowa
Busko-Zdrój jest jedną z nielicznych miejscowości, gdzie najbardziej rozwinięte i rozpowszechnione są tzw. metody lecznicze „sannum per aqua” czyli leczenie wodą. Wszystko to dzięki niespotykanej w innych regionach wodzie siarkowej.
Krystalicznie czysta i wysokozmineralizowana woda siarczkowa ujmowana jest odwiertami LW-1, LW-2 w miejscowości Las Winiarski (głębokość 165 m) oraz odwiertem Busko C-1 (głębokość 663 m) w miejscowości Busko-Zdrój. Wody lecznicze z Kopalni Las Winiarski i Busko Północ mają porównywalny skład i właściwości. Zgodnie z tradycją, poszczególnym studniom (ujęciom) nadano imiona: LW-1 - źródło „Zuzanna”, LW-2 - źródło „Filip” i Busko C-1 - źródło „Grzegorz".
Składniki
Temperatura wody ze złoża Las Winiarski wynosi około 13,5-13,8°C, natomiast ze studni Busko C-1 na wypływie z otworu wynosi ponad 25°C, czyli jest wodą termalną. pH wody ze wszystkich studni zmienia się nieznacznie i wynosi około 7,0 - 7,3. Głównymi składnikami są jony sodowy i chlorkowy, a także siarczanowy, magnezowy, wapniowy i wodorowęglanowy. Oprócz nich w wodzie znajdują się także mikroelementy, takie jak: brom, jod, fluor, potas, lit, selen, krzem i bor. Jednak podstawowym elementem decydującym o leczniczych właściwościach wody jest siarkowodór. Jego zawartość w wodzie ujmowanej w Lesie Winiarskim wynosi 42-54 mg/l. Według kryteriów balneologicznych właśnie zawartość tego składnika, oraz wysoka mineralizacja powodują przydatność wody do wykorzystania w kąpielach leczniczych.
Czystość
Odkryta woda lecznicza jest „czysta” pod względem chemicznym - nie stwierdzono w niej szkodliwych składników takich jak fenole, substancje ropopochodne, chlorowcopochodne, pestycydy czy też WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne).
To kolejny fakt, który w dobie trudności z pozyskaniem czystej, nie zanieczyszczonej antropogenicznie wody decyduje o jej unikalnej i niepowtarzalnej wartości.
Jak działa?
Siarka jest ważnym dla życia pierwiastkiem. Znaczny jej niedobór jest przyczyną obumierania roślin, chorób i zgonu u zwierząt oraz chorób u ludzi. Zawartość siarki u człowieka wynosi 0,14% wagi, tj. 100 g. Obrót metaboliczny siarki u człowieka wynosi 2000 mg na dobę. Z badań wynika, że po jednogodzinnej kąpieli pełne wchłanianie siarki wynosi około 1 mg. Siarkowodór przenika nie tylko przez skórę, ale też przez błonę śluzową oskrzeli przewodu pokarmowego i dróg rodnych, mogąc osiągnąć łączną wchłanialność do 58 mg. Wchłonięta w kąpieli siarka szybko przenika do komórek. Po przeniknięciu przez skórę tworzy wielosiarczki, będące fizjologicznym składnikiem tkanki łącznej. Już po 20 min. wykazano jej obecność w chrząstkach stawowych, w tkance kostnej, w ścianie naczyń i błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Odkłada się w chrząstce, w błonie maziowej stawów i w kościach, służy do odbudowy i regeneracji tkanki łącznej. Siarka wydalana jest z moczem, a śladowe jej ilości w moczu stwierdzono jeszcze po 7 dniach od kąpieli.
Przeprowadzając badania zaobserwowano u chorych z RZS po kuracji kąpielami siarkowymi zmniejszenie sztywności porannej, bólów stawowych oraz poprawę sprawności ruchowej, natomiast u chorych z miażdżycą naczyń, po operacjach z przeszczepami na tętnicach, stwierdzono znaczne obniżenie cholesterolu i fibrynogenu w surowicy krwi.
Prawda czy fałsz?
Tak jak o większości ważnych rzeczach tak i o wodzie siarkowej krąży wiele opinii i legend, poddaje się wątpliwości i dyskusji jej kolor, zapach czy siłę działania. Powstaje wiele pytań, na które prawdziwe odpowiedzi są często proste i zaskakujące a jednocześnie szybko potrafią rozwiać wątpliwości.
Człowiek jest kroplą w morzu życia – i tylko tym się różni od kropli wody, że zdaje sobie z tego sprawę.
– Władysław Grzeszczyk –
Najczyściej padającym pytaniem jest: „Jaki kolor powinna mieć siarka”? lub „Czemu siarka nie jest ciemna”? Kolor wody siarkowej w Lesie Winiarskim od zawsze jest taki sam, krystalicznie czysta woda z odcieniem słomkowo – zielonkowatym, i taki właśnie kolor siarki stosowanej do kąpieli świadczy o jej niezmiennym składzie i właściwościach. A wszystko dzięki innowacyjnym rozwiązaniom zastosowanym w metodzie wydobywania, magazynowania i transportu siarki do uzdrowisk. Zbiorniki magazynowe zostały specjalnie dostosowane do gromadzenia wody nasyconej siarkowodorem - gazem palnym, agresywnym, o bardzo nieprzyjemnym zapachu. W zbiornikach, na powierzchni cieczy, umieszczono specjalne pływające pokrywy uszczelniające i minimalizujące powierzchnię kontaktu wody z powietrzem atmosferycznym, co zapobiega ulatnianiu się siarkowodoru i utlenianiu swoistych związków chemicznych w wodzie leczniczej. To właśnie kontakt siarki z tlenem powoduje zmianę jej barwy, staje się ciemno grafitowa i jednocześnie traci na wartości poprzez ulatnianie się siarkowodoru.
Kolejnym istotnym elementem zapewniającym niezmienny kolor i jakość wody siarkowej jest dobór instalacji technologicznej tak, aby agresywne środowisko związków siarki nie prowadziło do korozji użytych materiałów. Projektanci zastosowali przewody, armaturę oraz aparaturę kontrolno-pomiarową wykonaną ze specjalistycznych tworzyw sztucznych oraz stali kwasoodpornej. Kontakt siarki z nieodpowiednią stalą rurociągów doprowadzających nie tylko wpływa na zabarwienie wody lecz również na szkodliwe wytrącenia żelaza. Instalacja wykonana jako całkowicie szczelna, ogranicza do minimum wydzielanie palnego siarkowodoru o nieprzyjemnym zapachu, jednocześnie zachowując jego pierwotne stężenie u odbiorców wody. Pytania te więc nie powstają bez powodu, osoby korzystające dużo wcześniej z kąpieli siarkowych lub pobierające je w sanatoriach gdzie siarka dociera starszymi metodami, znają ją jako ciemną ciecz często z fusowatymi wytrąceniami.
Kolejne pytanie, które nasuwa się kuracjuszom korzystającym z kąpieli siarkowych, a na jego powstanie mają wpływ głównie opisy innych ujęć mówiące o największym spotykanym stężeniu siarkowodoru. I znów odpowiedz jest prosta - dopuszczalne stężenie siarkowodoru do kąpieli nie może przekroczyć 100 mg/l, jeżeli stężenie to jest wyższe w ujęciu to Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego- Państwowy Zakład Higieny wystawiając świadectwo potwierdzające właściwości lecznicze wody nakazuje rozcieńczanie jej do kąpieli, co powoduje jednocześnie zmianę w stężeniu innych składników i minerałów zawartych w wodzie.
Mówiąc o stężeniu siarkowodoru w wodzie leczniczej należy wspomnieć również o wchłanialności ludzkiego organizmu, ma on przecież ograniczone możliwości. Jak już wcześniej zostało wspomniane podczas godzinnej kąpieli poprzez skórę, błony śluzowe, oskrzela i przewód pokarmowy wchłanialność siarki może osiągnąć maksymalnie 58mg. Pamiętajmy jednak, że kąpiel można wykonać raz dziennie i z powodów odciążających organizm nie może ona trwać dłużej niż 15 min.
A co z zapachem?
Kąpiel powinna być wykonywana w warunkach chroniących kuracjusza i personel przed wdychaniem ulatniającego się z wody siarkowodoru w tym celu pomieszczenia są wyposażone w odpowiednią wentylację oraz aparaturę pomiaru stężenia H2S w powietrzu, co wymusza ciągłą kontrolę szczelności armatury i jednocześnie wpływa na mniej wyczuwalny specyficzny zapach wody siarkowej.
W celu kompleksowej kuracji zaleca się łączenie codziennych kąpieli siarkowych z kuracją pitną – krenoterapia, w tym celu Uzdrowiskowy Zakład Górniczy ma przygotowaną w specjalnych baniakach lub butelkach pojemnościowo odpowiadających dobowemu spożyciu wodę siarkową z ujęcia Zuzanna. Należy jednak pamiętać, że tak samo jak kąpiel lecznicza kuracja pitna jest możliwa tylko ze wskazania lekarskiego. Wskazanie lekarskie do kąpieli nie jest jednoznaczne z wskazaniem do kuracji pitnej, jest ona bowiem przeciwwskazana np. przy owrzodzeniu żołądka co nie jest jednocześnie przeciwwskazaniem do kąpieli. Tak więc aby pić wodę siarkową potrzebne jest nam osobne wskazanie lekarskie.
Wskazania do stosowania krenoterapii woda siarkową:
- zaburzenia przemiany materii: cukrzyca, otyłość, dna moczanowa,
- zaparcia jelitowe, przewlekłe nieżyty jelit,
- zatrucia metalami ciężkimi
- nieżyt oskrzeli z zaleganiem wydzieliny ropnej, nieżyt dróg oddechowych,
- choroby reumatyczne, neurologiczne i ortopedyczno – urazowe,
- choroby dermatologiczne np. łuszczyca, egzemy, łojotoki itp.
Dobowe spożycie powinno mieścić się w granicach 150 -300 ml i powinno być rozłożone na trzy dawki. Każda dawka przyjmowana na pół godziny przed lub po posiłku. Okres kuracji 30 dni.
Oprócz kuracji pitnej skuteczne w profilaktyce i wspomaganiu leczenia paradontozy może być także płukanie jamy ustnej wodą siarkową.
